Avrupa Gazeteciler Federasyonu Başkanvekili Kuleli’den “etki ajanlığı yasası”na tepki: Her türlü muhalefet biçimini boğma amacı taşıyor

“Etki ajanlığı” düzenlemesi: İktidar nasıl savunuyor, muhalefet neden eleştiriyor?

Ayşe Sayın
Ankara, BBC Türkçe

23 unsurdan oluşan yasa teklifinin, “etki ajanlığı” düzenlemesi olarak nitelendirilen, TCK’nın “Devlet Sırlarına Karşı Kabahatler ve Casusluk” kısmına, “Devletin güvenliği yahut siyasal faydaları aleyhine kabahat işleme” başlığıyla yeni cürüm tarifi ekleyen 16’ıncı unsuru tartışma konusu.

AKP düzenlemenin, “yeni tip casuslukla mücadele” için gerekli olduğunu savunuyor.

Muhalefet ve basın meslek örgütleri ise düzenlemeyi, “muğlak sözler içerdiği için cadı avına dönüşebileceği” telaşla eleştiriyor.

CHP, teklifin Meclis’ten motamot geçmesi halinde Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusu yapmaya hazırlanıyor.

Düzenleme birinci kere Mayıs ayında gündeme gelmişti.

AKP düzenlemeyi 9. Yargı Paketi’ne koymayı planlamış lakin reaksiyonların akabinde vazgeçmişti.

İlk taslakta “Türk vatandaşları yahut kurum ve kuruluşları ya da Türkiye’de bulunan yabancılar hakkında araştırma yapan yahut yaptıranlar” da kabahat kapsamına alınıyordu.

Bu hafta Genel Kurul’a gelmesi beklenen yeni teklifte bu tabir yer almadı.

Ancak teklifte, “devletin güvenliği yahut iç ya da dış siyasal faydaları aleyhine yabancı bir devlet yahut tertibin stratejik çıkarları yahut talimatları doğrultusunda cürüm işleyenlerin cezalandırılacağı” kararı korundu.

Prof. Adem Sözüer uyardı: Tesir Ajanlığı Yasası birçok hak ve özgürlüğü gerekçesiz kısıtlayabilecek bir kapı aralamaktadır!

CHP’li Akgün’den tesir ajanlığı düzenlemesi yorumu: Bugüne kadar yapılmış kanunların en tehlikelisidir

Yasa teklifi ne getiriyor?

Yasa teklifi, TCK’daki “casususluk” hatasını düzenleyen 339’uncu unsura “devletin güvenliği yahut siyasal faydaları aleyhine kabahat işleme” başlığı altında yeni bir cürüm ihdası ekliyor.

Teklif, “casusluk suçu” kapsamı dışında olmak kaydıyla, “devletin güvenliği yahut iç yahut dış siyasal faydaları aleyhine yabancı bir devlet yahut tertibin stratejik çıkarları yahut talimatı doğrultusunda cürüm işleyenler hakkında üç yıldan yedi yıla kadar mahpus cezası” verilmesini öngörüyor.

Teklif ayrıyeten, “Fail hakkında hem bu hatadan hem de işlediği ilgili hatadan ötürü başka farklı cezaya hükmolunur” sözüyle ikili cezalandırmanın da yolunu açıyor.

Suçun, savaş sırasında yahut savaşa hazırlıklarını tehlikeye sokması halinde, ceza 8 yıldan 12 yıla kadar artırılabilecek.

Söz konusu kabahatten kovuşturma yapılması ise Adalet Bakanlığı’nın müsaadesine bağlanıyor.

CHP’li Suiçmez’den tesir ajanlığı düzenlemesine reaksiyon: İktidarın kaygısı; muhalif, itirazı olan kesiti susturmak

İktidar düzenlemeyi neden istiyor?

AKP kurmayları, yeni düzenlemeye gerek duyulmasının nedenini, “TCK’daki casusluk kabahatinin kapsamının, gelişen teknoloji nedeniyle yetersiz kalması” olarak açıklıyor.

Parti kurmaylarına nazaran TCK’daki “casusluk” kabahati, teknik olarak bilgi ve doküman temini üzerinden işlenebilen bir kabahat tipi. Günümüzde ise casusluk kavramı içinde kalabilecek kabahatler farklı tekniklerle işlenebiliyor.

Yasa teklifinin münasebetinde, düzenlemeye gerek duyulmasının nedeni olarak “casuslukla daha aktif mücadele” maksadı gösteriliyor.

“Belge ve bilgi temini yahut açıklanması dışında casusluk gayesiyle hata işlenmesinin de başka bir kabahat olarak düzenlendiği” vurgulanan münasebette, “devletin iç ve dış siyasal yararları” ile “güvenliği” kavramı ortasında sıkı bağ bulunduğu vurgulanıyor.

Muhalefet ne diyor?

Başta CHP olmak üzere muhalefet partileri, TBMM Adalet Komitesi’nde kabul edilen yasa teklifine “muhalefet şerhi” koydu.

Muhalefet şerhlerindeki ortak noktalar düzenlemenin “çifte cezalandırma” içermesi, tabir özgürlüğüne yeni mahzurlar getirmesi ve “suç kapsamının muğlak olması nedeniyle cadı avına dönüşme potansiyeli” oldu.

Muhalefet şerhlerinde teklifin yol açacağı sakıncalara ait öncelikle şu görüşlere yer verildi:

• “İhdas edilen kabahatin kovuşturulması için Adalet Bakanı’nın müsaadesine olağan tutulması, kelam konusu düzenlemenin siyasi bir emele yönelik olarak muhaliflerin sesini bastırmak gayesiyle kullanılacağını deşifre etmektedir.”
• “AKP iktidarında, parti devletleşmiş, devlet de partileşmiştir. Bunun bir sonucu olarak iktidarın siyasi siyasetleri devlete mal edilmekte ve iç ve dış siyasal faydalar buna nazaran belirlenmektedir.”
• “Devletin güvenliği, iç ve dış siyasal faydaları, stratejik çıkarları ibareleri muğlak sözler olup, somut cürüm fiillerinin açıklanmaması, kabahat ve cezada yasallık unsuruna alışılmamıştır. Siyasi ve keyfi kararlara neden olacaktır. Örnek vermek gerekirse, bir şahıs, TCK 299’da tanımlanan “cumhurbaşkanına hakaret” hatasını işlediği taktirde, bu fiilin, ülke faydası aleyhine ve yabancı devlet çıkarları doğrultusunda işlendiğinden bahisle, yalnızca bir vatandaş da olsa, bir gazeteci de olsa, bir sivil toplum kuruluşu temsilcisi de olsa, casus damgasıyla damgalanması mümkün hale gelecektir.”

Basın meslek örgütleri neden karşı çıkıyor?

Basın meslek örgütleri teklifi, basın özgürlüğü için önemli bir tehdit olarak görüyor.

Türkiye’nin önde gelen basın meslek kuruluşları, 22 Ekim’de yayımladıkları ortak açıklamada, yasa teklifinin “iktidar eleştirisini bastırmak ve gazetecilik faaliyetlerini türel belirsizliklerle dolu bir alan içine itmek gayesiyle oluşturulduğunu” savunmuştu.

Açıklamada şu sözler yer almıştı:

“‘Etki ajanlığı’ kavramının ceza kanununa eklenmesi, basın özgürlüğünü önemli bir tehdit altına sokan bir adım olup, ‘iç ve dış siyasal faydalar aleyhine’, ‘yabancı organizasyon’ ve ‘savaş etkinliği’ tabirlerinin getirdiği muğlaklık, bu düzenlemenin her türlü gazetecilik faaliyeti üzerinde baskı oluşturma potansiyeli taşıdığına işaret etmektedir.

“Bu düzenleme, gazetecilerin mesleklerini icra ederken her an ‘etki ajanı’ olarak damgalanma riski ile karşı karşıya kalacakları bir ortam yaratacaktır.”